Chúng ta đều biết mặt trời mang đến ánh sáng và hơi ấm, nhưng có bao giờ bạn quan tâm thêm chống tia UV là gì không? Những tia sáng vô hình vẫn lặng lẽ tác động lên da và mắt của chúng ta mỗi ngày. Việc hiểu rõ lợi ích, tác hại sẽ giúp bạn bảo vệ bản thân một cách chủ động hơn.
Tia UV là gì?
Ánh sáng mặt trời không chỉ đơn giản là ánh sáng. Thực tế thì còn một loại năng lượng vô hình đang chạm tới bạn, đó là tia UV. Hay chính xác hơn, khi nói đến vấn đề bảo vệ sức khỏe, chúng ta cần biết rằng chống tia UV là gì.
Chống tia UV không đơn thuần là bôi kem chống nắng mà là hiểu rõ về loại tia này trước. Tia UV (ultraviolet radiation) là dạng bức xạ điện từ có bước sóng ngắn hơn ánh sáng nhìn thấy và dài hơn tia X.
Từ góc nhìn sinh học, tia UV mang nhiều năng lượng hơn ánh sáng nhìn thấy. Chúng có khả năng gây tổn thương sâu hơn cho tế bào da và mô mắt.
Cụ thể, phổ tia UV được chia làm ba nhóm chính:
✔️UVA (315-400nm): bước sóng dài nhất trong tia UV, có thể xuyên sâu vào lớp hạ bì da, ảnh hưởng tới collagen, elastin và gây lão hoá da.
✔️UVB (280-315nm): bước sóng trung bình, tác động mạnh lên lớp biểu bì da, là nguyên nhân chủ yếu gây cháy nắng và tổn thương da bên ngoài.
✔️UVC (100-280nm): bước sóng ngắn và mạnh nhất nhưng hầu như bị tầng ozone lọc gần như hoàn toàn nên ít chạm tới mặt đất.
Khi tìm hiểu chống tia UV là gì, chúng ta đang tìm cách ngăn chặn. Làm giảm thiểu tác hại từ những tia có khả năng xuống tới da và mắt con người. Đặc biệt là UVA và UVB.
Bạn đừng nghĩ “một ít nắng có sao đâu”. Vì những tổn thương từ tia UV không chỉ hiện ra ngay mà tích lũy theo thời gian. Các sợi collagen bị phá hủy, các gốc tự do sinh ra, ADN tế bào bị biến đổi.
Tia UV có ở đâu?
Nhiều người lầm tưởng rằng tia UV chỉ xuất hiện khi họ nằm phơi nắng trên bãi biển. Nhưng thực tế tia UV có mặt khắp nơi. Chính vì thế, câu hỏi tại sao chống tia UV là gì cực kỳ quan trọng.
Nguồn chứa tia UV lớn nhất chính là ánh sáng mặt trời. Khi tia nắng chiếu qua tầng khí quyển, tia UVA và một phần tia UVB sẽ tới mặt đất.
Nhưng ngay cả khi bạn không trực tiếp đứng dưới ánh nắng gắt. Bạn vẫn có thể gặp tia UV từ nhiều nguồn khác. Đó là mặt trời lúc trời mây, hay khi bạn đang trong sân, trưa hoặc chiều. Tia UVA vẫn thực sự tồn tại và xuyên qua đám mây dễ hơn bạn tưởng.
✔️Môi trường phản chiếu: cát, nước, băng, bê tông sáng… Những bề mặt này phản xạ tia UV và làm tăng lượng tia bạn tiếp xúc.
✔️Nguồn nhân tạo: máy móc làm móng, đèn solarium, đèn halogen hoặc huỳnh quang trong nhà hoặc sân vận động. Tất cả đều có thể phát tia UV.
Tại sao hiểu điều này lại quan trọng với việc chống tia UV là gì? Bởi vì nếu bạn nghĩ chỉ cần che khi đi biển, thì bạn đang bỏ sót nhiều trường hợp thực tế. Bước ra ngoài trời lúc trưa đi bộ vài phút. Ngồi gần cửa sổ nơi ánh sáng lọt vào. Trẻ em chơi ở sân trường… đều là những lúc làn da và đôi mắt của bạn cần bảo vệ.
Khi bạn biết tia UV có ở khắp nơi, không chỉ lúc trời đẹp, thì việc chọn áo khoác, mũ, kính râm, kem chống nắng trở nên không còn là “nếu muốn” mà là “nên”.
Và cho dù bạn đang trong nhà nhưng gần cửa sổ lớn, thì tia UVA vẫn có thể xuyên qua kính. Vì vậy chỗ nào ánh sáng lọt vào, chỗ đó cũng có khả năng có tia UV. Thay vì đợi nắng gắt mới lo, thì bạn nên bảo vệ đôi mắt, làn da sớm và đều đặn. Đó chính là cách bảo vệ khi bạn hiểu rõ chống tia UV là gì.
Tia UV bao nhiêu là có hại?
Khi nói đến bảo vệ và đặt câu hỏi “chống tia UV là gì”, một yếu tố quan trọng là: lượng tia UV tiếp xúc như thế nào mới được coi là nguy hiểm? Không có con số an toàn tuyệt đối cho mọi người. Nhưng chí ích có những chỉ dẫn giúp bạn đánh giá được mức độ rủi ro.
Một công cụ phổ biến là UV Index (Chỉ số tia UV). Một số cho biết mức độ tia UV dự kiến sẽ tới tại một khu vực nhất định trong ngày.
✔️0-2: Mức thấp, rủi ro nhỏ, nhưng nếu da bạn rất nhạy cảm vẫn nên che một chút.
✔️3-5: Mức vừa phải. Bạn nên dùng các biện pháp cơ bản như áo khoác, mũ và kem chống nắng.
✔️6-7: Mức cao, đây cũng là lúc bạn cần thực sự để ý: giảm thời gian tiếp xúc trực tiếp với nắng từ 10h tới 16h. Dùng kem chống nắng phổ rộng, kính, che nắng.
✔️8-10: Rất cao. Việc tiếp xúc ngắn mà không bảo vệ có thể gây tổn thương.
✔️11+: Cực kỳ nguy hiểm. Nếu không che chắn tốt thì có thể bị cháy nắng, tổn thương nhanh hơn.
Nếu bạn chỉ biết tia UV xấu mà không biết mức nào. Điều đó lại giống việc chỉ biết thịt bò tốt, nhưng không biết ăn bao nhiêu là đủ.
Nếu bạn đang ở vùng gần xích đạo, độ cao lớn, mặt trời lúc trưa thẳng trên đầu, thì chỉ số UV có thể cao một cách đáng kể và nguy cơ tổn thương cũng tăng.
Không cảm thấy nóng, không có nghĩa là không có tia UV. Tia UV vô hình và có thể vẫn đang tác động lên da bạn. Những tổn thương do tia UV thường tích lũy theo thời gian. Nếu tiếp xúc nhiều lần mức vừa phải, thì vẫn có thể dẫn tới hậu quả lớn về sau.
Tác hại của tia UV là gì?
Phùng Huy Hòa BUTITAN muốn bạn nhìn rõ tác hại của tia UV là gì. Để bạn không chỉ thấy việc bảo vệ là cần thiết, mà còn muốn bảo vệ vì điều đó thực sự quan trọng. Tia UVA và UVB khi tiếp xúc với da, mắt và hệ miễn dịch. Chúng đều có thể để lại cả những hậu quả tức thì và lâu dài.
Tác hại rõ ràng ngắn hạn của tia UV là cháy nắng, đỏ da. Cảm giác bỏng nhẹ hoặc chậm lại trong hồi phục da.
Khi tia UVB tiếp xúc với biểu bì, nó tạo tổn thương nhanh hơn. Điều đó có thể dẫn đến bỏng nắng và tăng rủi ro ung thư da.
Còn tia UVA có thể xuyên sâu hơn, làm tổn thương collagen và elastin. UVA khiến da mất đàn hồi, xuất hiện nếp nhăn, sắc tố, lão hóa sớm.
Nguy hiểm hơn, về lâu dài, tia UV làm tổn thương các tế bào da, hình thành tổn thương tiền ung thư, phát triển thành ung thư da.
Ngoài da, mắt bạn cũng chịu tác động lớn từ tia UV. Loại tia cực tím này có thể gây tổn thương giác mạc, đục thủy tinh thể, ảnh hưởng thị lực.
Một khía cạnh khác ít ai nghĩ tới nhưng rất đáng bận tâm. Đó là hệ miễn dịch của thân thể cũng có thể bị suy giảm bởi tiếp xúc tia UV quá mức, khiến khả năng chống lại các tác nhân gây bệnh giảm.
Vậy chống tia UV chính là việc ngăn chặn một loạt tác hại, từ bảo vệ vẻ ngoài đến bảo vệ sức khỏe thực sự. Việc bỏ qua hoặc chủ quan với tia UV cũng giống như bạn đầu tư tiền nhưng không để ý đến việc bảo hiểm. Ban đầu có thể không thấy gì, nhưng hậu quả có thể lớn. Chính vì thế, bảo vệ không chỉ là ưu tiên khi ra ngoài, mà là thói quen hàng ngày.
Lợi ích của tia UV như thế nào?
Nếu tia UV toàn gây hại thì chúng ta sẽ tránh hoàn toàn đi? Thực tế không hoàn toàn như vậy. Việc hiểu chống tia UV là gì cũng cần đặt trong bối cảnh cân bằng.
Tia UV trong lượng kiểm soát vẫn có lợi. Tia UVB giúp cơ thể tổng hợp vitamin D3 trong da. Đó là một dưỡng chất rất quan trọng để hấp thụ canxi và phát triển xương chắc khỏe.
Thêm nữa, ánh nắng mặt trời là một nguồn động viên tinh thần. Cảm giác đứng dưới ánh nắng, không gian ngoài trời, ánh sáng tự nhiên giúp tâm trạng tốt hơn Và tia UV góp một phần vào quá trình đó.
Vì thế, khi bạn hiểu chống tia UV là gì, bạn không cần sợ ánh nắng. Bạn chỉ cần biết bảo vệ mắt và da như thế nào.
Điều quan trọng là lợi ích không đến khi bạn đón nhận mọi tia UV một cách vô giới hạn. Mà là khi bạn tiếp xúc với liều lượng đúng và có biện pháp bảo vệ đủ. Nếu cảm nhận ánh nắng nhẹ nhàng, không gắt, thì bạn vẫn có thể tận hưởng thời gian ngoài trời và bảo vệ mình bằng cách đơn giản.
Tia UV không phải là kẻ thù tuyệt đối. Chúng là một phần của môi trường mà khi con người hiểu rõ và khai thác đúng cách sẽ có lợi. Và khi thái quá hoặc thiếu bảo vệ thì trở thành mối nguy. Việc hiểu chống tia UV là gì vì thế không phải là tránh nắng mọi lúc. Mà là bảo vệ và tận dụng ánh nắng một cách thông minh.
Chống tia UV là như thế nào?
Chống tia UV là tổng hợp biện pháp, biến việc bảo vệ thành thói quen. Để mỗi lần ra ngoài không chỉ “ăn nắng” mà là “ăn nắng có bảo vệ”.
Bạn cần hiểu rằng biện pháp chống UV đơn lẻ hiếm khi đủ. Bạn cần kết hợp che chắn vật lý + che chắn hóa học + hạn chế thời gian tiếp xúc + lựa chọn thời điểm phù hợp.
Che chắn vật lý bằng cách đội mũ rộng vành, áo khoác tay dài, kính râm chống tia UVA/UVB, dù hoặc nơi có bóng mát. Khi bước ra ngoài, thay vì nghĩ lần này chỉ đi một lúc thôi, thì hãy nghĩ ngay mình đã che chắn đủ chưa? Vì tia UV không nhân nhượng hay dành quyền ưu tiên đến bạn.
Che chắn hóa học là sử dụng kem chống nắng phổ rộng, bảo vệ cả UVA và UVB. Chỉ số SPF phù hợp với điều kiện ngoài trời của bạn.
Đi ngoài trời vào lúc tia mạnh nhất, khoảng giữa trưa, mà không che chắn là rủi ro lớn. Chỉ số UV cao đồng nghĩa với việc tổn thương xảy ra nhanh hơn. Khi bạn hiểu chống tia UV là gì, bạn sẽ tự hỏi liệu mình có nên ra ngoài lúc này hay khoan chờ giờ khác?
Nếu có thể thì bạn tìm bóng râm, chọn nơi có cây, mái che. Và nhớ rằng ánh sáng phản chiếu từ nước, cát, bê tông cũng có thể làm tăng lượng tia tới bạn. Cho nên cả việc lựa chọn vị trí cũng quan trọng.
Dù trời mây, dù chỉ ra ngoài vài phút, bạn vẫn nên có ít nhất một biện pháp bảo vệ. Vì tia UVA vẫn có thể xuyên qua mây và kính cửa sổ.
Cách bảo vệ mắt, da chống tia UV
Trước khi ra ngoài, bạn luôn cần thoa kem chống nắng phổ rộng (UVA + UVB) lên phần da tiếp xúc. Dù chỉ đi ngoài vài phút, hãy luôn có lớp bảo vệ.
Bạn cần chọn kem chống nắng phù hợp với điều kiện nắng ở nơi bạn sống. Tái thoa mỗi 2 giờ hoặc sau khi ra mồ hôi, tắm biển… Vì kem có thể bị trôi hoặc mất tác dụng.
Mặc đồ che chắn bằng áo dài tay, quần dài nhẹ nhàng, ưu tiên màu sáng. Mũ rộng vành giúp che mặt, tai, cổ. Khi bạn bước ra ngoài mà không che được toàn bộ thì ít nhất che phần nhạy cảm như mặt và cổ.
Tránh thời điểm nắng mạnh, từ khoảng 10 giờ sáng tới 4 giờ chiều là thời điểm tia UV mạnh nhất. Khi đó nếu cần ra ngoài, thì bạn hãy tìm bóng mát, hoặc sử dụng ô dù.
Bảo vệ mắt bằng kính râm có khả năng chặn 100% tia UVA và UVB. Kính tối không đồng nghĩa với chặn UV. Bạn cần biết rõ điều đó và nên chọn đúng loại, đúng thương hiệu uy tín.
Vùng da quanh mắt rất mỏng và nhạy cảm, thường bị bỏ qua nhưng lại dễ xuất hiện nếp nhăn, sắc tố hay thậm chí ung thư da vùng mắt. Nếu hiểu chống tia UV là gì, thì bạn sẽ nhớ che cả vùng này.
Khi ra ngoài nơi có nước, cát hoặc tuyết, tia phản chiếu mạnh hơn. Mắt cần được bảo vệ tốt hơn bởi vì lượng tia tới có thể tăng lên.
Chống tia UV là gì? Đó là một hành động yêu thương bản thân mỗi ngày. Phùng Huy Hòa BUTITAN cùng bạn sẽ chọn bảo vệ da, mắt và sức khỏe như chọn giữ một kho báu của mình.
